Other minds. Hebben we toegang tot wat zich in het hoofd van iemand anders afspeelt? Kun je bijvoorbeeld zeker weten of iemand anders pijn heeft? Of (on)gelukkig is?

Dit was de uitgangsvraag voor het gesprek op 15 maart.

Een korte inleiding:

Other minds is een concept dat een rol speelt in discussies rond scepticisme. Het probleem van de zekerheid van onze kennis is in de huidige tijd op de kaart gezet door Descartes. Voor hem was het een enorm probleem dat eerst moest worden opgelost. In dit licht moet zijn beroemde twijfelexperiment bezien worden. In de oudheid waren er ook sceptische vragen, maar met name bij Sextus Empiricus was dit niet een probleem maar eerder een bevrijdend inzicht. Niets is zeker, prima!

Binnen het scepticisme kun je drie gebieden van reflectie onderkennen:

• Het metafysisch scepticisme. Bestaat er een buitenwereld? Of leven we in de wereld van The Matrix?
• Het epistemologisch scepticisme. De buitenwereld zal wel bestaan, maar kunnen wij daar kennis van hebben? Of leven we in de wereld van de Truman Show?
• Het conceptuele scepticisme. De buitenwereld zal wel bestaan en kennis daarover is ook mogelijk, maar kunnen wij op de een of andere manier daarover met elkaar op een zinvolle wijze communiceren?

Het was ons vooral om deze laatste vorm te doen. Is er een toegang tot wat zich afspeelt in iemand anders hoofd?

De vragen:

Dit leverde een aantal concrete vragen en/of stellingen op:

• Als je tot dezelfde veilige cultuur/subgroep behoort kun je de ander beter aanvoelen (kwetsbaar opstellen vs. pokerface)
• Je weet niks van een ander wat hij/zij denkt. Zelfs bij beïnvloeding van buitenaf kan ieder anders zien/denken
• Bestaat objectiviteit? Kun je ervaringen van een ander die je zelf niet kent op waarde schatten?
• Bestaat een volwaardige (menselijke) relatie/verhouding tot ander vormen van bewustzijn? Hubots? Film: Her?

Het gesprek ging steeds meer in de richting van het woordje “volwaardige” uit de laatste vraag. Je kunt dan misschien wel contact hebben met andere bewustzijnsvormen als intelligente robots, maar hoe volwaardig zijn die contacten?

Dat leverde een nieuw probleem op. In de woorden van een van de deelnemers: “Wat is een menselijke relatie dan meer?” Meer dus dan een relatie met een robot. Hierop kwamen diverse antwoorden:

• Wederkerigheid
• Leren
• Onvoorspelbaarheid
• Gemeenschappelijk belang
• Creativiteit
• Zorg voor elkaar
• Filosoferen
• Delen concept oneindigheid in tijd en ruimte
• Emoties/gevoel
• Eigenheid
• Empathie
• Opoffering
• Appel/uitdaging/confronteren

Nogal veel en uiteenlopend dus. Nadat we de verschillende voorstellen besproken hadden, bleven er een aantal steekwoorden als centrale, mensen kenmerkende typeringen:

• Verbeelding
• Bewustzijn/ziel
• Creativiteit
• Vrije wil

Ook weer genoeg stof voor een groot aantal Studeerkamergesprekken. In de afsluiting kwam het begrip “qualia” ter sprake.

Passend binnen een bijeenkomst rond een thema uit het scepticisme is toch wel dat we erachter kwamen dat veel niet zeker is!